Xây dựng đạo luật chuyên biệt về Tư pháp người chưa thành niên

Hội thảo được tổ chức bằng hình thức trực tiếp và trực tuyến với 04 điểm cầu quốc tế (Úc, Mỹ, Đức và Indonesia) để các chuyên gia quốc tế và Việt Nam chia sẻ kinh nghiệm cũng như góp ý trực tiếp đối với dự thảo Đề cương Luật Tư pháp người chưa thành niên.

Đồng chí Nguyễn Hòa Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án TANDTC chủ trì Hội thảo và đồng chí Nguyễn Văn Tiến, Phó Chánh án TANDTC đồng chủ trì Hội thảo.

Tham dự Hội thảo có Ngài Thomas Wiersing, đại diện lâm thời, Phái đoàn Liên minh châu Âu (EU) tại Việt Nam và bà Lesley Miller, Phó trưởng đại diện UNICEF tại Việt Nam; các thành viên Hội đồng Thẩm phán TANDTC; lãnh đạo các Ủy ban của Quốc hội, Bộ, ngành ở Trung ương và các chuyên gia, nhà khoa học pháp lý trong và ngoài nước.

Hội thảo được tổ chức với mục tiêu hướng tới xây dựng một đạo luật chuyên biệt về tư pháp người chưa thành niên, nhằm nâng cao hiệu quả phòng chống vi phạm pháp luật của người chưa thành niên, đồng thời bảo vệ tốt nhất các quyền và lợi ích hợp pháp của nhóm đối tượng này, góp phần thực hiện nhiệm vụ cải cách tư pháp tại TAND đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, Việt Nam là quốc gia đầu tiên ở châu Á, thứ hai trên thế giới phê chuẩn Công ước của Liên hợp quốc về Quyền trẻ em. Cam kết bảo đảm các quyền cơ bản của trẻ em. Chính vì vậy, Nhà nước Việt Nam luôn chăm lo bảo vệ và chăm sóc trẻ em, không ngừng hoàn thiện hệ thống pháp luật bảo vệ trẻ em, trong đó có xây dựng pháp luật về tư pháp người chưa thành niên. Trên thực tế, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng và to lớn về chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục, bảo vệ trẻ em, bước đầu hình thành hệ thống pháp luật về tư pháp người chưa thành niên.

Tuy vậy, tổng kết thực tiễn thi hành pháp luật chúng ta cũng nhận ra những bất cập, hạn chế, đặc biệt là chưa có một đạo luật chuyên biệt về tư pháp người chưa thành niên. Nhu cầu nghiên cứu hình thành một đạo luật như vậy để phù hợp với đặc điểm lứa tuổi chưa trưởng thành, có chính sách ưu đãi với người chưa thành niên, thực thi một quy trình tố tụng thân thiện để tránh tạo ra những tổn thương tiếp theo, tránh mặc cảm, mở rộng đường hoàn lương sau sai phạm trong quãng đường đời rất dài còn lại cho các em là một đòi hỏi tất yếu của cuộc sống.

Xuất phát từ yêu cầu cấp thiết đó, thực hiện Chương trình xây dựng pháp luật toàn khóa của Quốc hội, TANDTC cơ quan được giao nhiệm vụ chủ trì dự án Luật đã nghiên cứu và biên soạn Luật Tư pháp người chưa thành niên. Dự thảo Luật đã thu hút được các quy phạm pháp luật nằm rải rác ở nhiều luật như Luật xử lý vi phạm hành chính, Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Thi hành án hình sự…, khắc phục được những hạn chế của pháp luật hiện hành; Nội luật hóa các cam kết quốc tế về quyền trẻ em mà Việt Nam là thành viên; Tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của nhiều nền tư pháp khác nhau.

Quá trình xây dựng dự thảo, TANDTC đã tổ chức nhiều hội thảo khoa học trong nước và quốc tế với sự tham gia của các nhà khoa học, các Thẩm phán, Kiểm sát viên, Điều tra viên, Luật sư và các nhà hoạt động xã hội về trẻ em. Đến nay, dự thảo cơ bản đã hình thành và Hội thảo quốc tế lần này tiếp tục chia sẻ kinh nghiệm và tham vấn ý kiến chuyên gia, nhà khoa học về dự thảo đề cương Luật để hoàn thành dự án Luật với chất lượng cao trình Quốc hội thông qua trong tương lai gần nhất.

Chia sẻ tại Hội thảo, ông Thomas Wiersing, đại diện lâm thời Phái đoàn Liên minh châu Âu (EU) tại Việt Nam cho biết, mục tiêu của đạo luật là nhằm phòng chống bạo lực đối với trẻ em, xây dựng nền tư pháp thân thiện, phù hợp với nhu cầu của trẻ em. Trong đó, xây dựng Luật tư pháp người chưa thành niên là tất yếu để đảm bảo nội luật hóa các cam kết quốc tế về quyền trẻ em mà Việt Nam là thành viên.

Tại hội thảo, bà Shelley Casey, Chuyên gia UNICEF Việt Nam tại Úc  cho rằng, việc xây dựng một đạo luật toàn diện là cách hiệu quả để hợp nhất và mở rộng các điều luận liên quan đến người chưa thành niên trong hệ thống tư pháp và đưa ra những cải cách mạnh dạn để làm hài hòa hệ thống tư pháp người chưa thành niên ở Việt Nam với chuẩn mực quốc tế và các điển hình tốt trên thế giới. Một đạo luật toàn diện về tư pháp với người chưa thành niên sẽ quy định rõ ràng hơn việc xử lý đặc biệt đối với người chưa thành niên trong tất cả các giai đoạn của quá trình xử lý vi phạm hành chính và tư pháp hình sự và đảm bảo rằng tất cả các cơ quan và tổ chức liên quan đến hệ thống tư pháp cùng hợp tác hướng tới các mục đích và mục tiêu chung.

Công ước LHQ về Quyền trẻ em quy định các quốc gia thành viên phải đưa ra quy định về một hệ thống tư pháp người chưa thành niên riêng và chuyên biệt. Ủy ban LHQ về Quyền trẻ em khuyến nghị các quốc gia ban hành đạo luật toàn diện về tư pháp người chưa thành niên để đưa ra khuôn khổ pháp lý vững chắc cho hệ thống tư pháp người chưa thành niên. Từ đó luật pháp quốc gia cần thúc đẩy cách tiếp cận khác về cơ bản đối với người chưa thành niên và đảm bảo rằng người chưa thành niên được xử lý riêng biệt với người thành niên ở tất cả các giai đoạn của quá trình tố tụng.

Đề xuất xây dựng Luật tư pháp người chưa thành niên là cơ hội để đưa ra những cải cách mạnh mẽ và toàn diện nhằm đưa hệ thống tư pháp người chưa thành niên của Việt Nam phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế và các thông lệ tốt nhất.

Theo dự thảo Đề cương, kết cấu Luật Tư pháp người chưa thành niên gồm 06 phần, 16 chương và 268 điều.

Luật Tư pháp người chưa thành niên thiết lập hệ thống các quy định về biện pháp xử lý và hình phạt nhất quán, rõ ràng phù hợp với tính chất, mức độ hành vi vi phạm và nhu cầu của người chưa thành niên; thiết lập quy trình tiếp cận, giải quyết riêng biệt, thân thiện, nhạy cảm giới để xử lý hiệu quả các vụ việc, vụ án có người chưa thành niên tham gia tố tụng phù hợp với đặc thù, tính dễ bị tổn thương của người chưa thành niên; thiết lập một số chế định tiên tiến, tốt đẹp của Quốc tế và sửa đổi, bổ sung một số đạo luật hiện hành trong dự thảo Luật phù hợp với thực tiễn Việt Nam.

Luật Tư pháp người chưa thành niên xác định mục đích là xây dựng một đạo luật chuyên biệt về tư pháp người chưa thành niên nhằm nâng cao hiệu quả phòng chống vi phạm pháp luật của người chưa thành niên, đồng thời bảo vệ tốt nhất các quyền và lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên tham gia tố tụng, thúc đẩy việc tái hòa nhập của người chưa thành niên, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật và bảo vệ lợi ích của xã hội và cộng đồng.

Tại Hội thảo, các chuyên gia trong nước và quốc tế đã trình bày tham luận và trao đổi, đóng góp nhiều ý kiến góp ý thiết thực đối với dự thảo Đề cương Luật Tư pháp người chưa thành niên.