Tai nạn nghiêm trọng xảy ra trên đường cao tốc, vì sao?

Hiểm nguy trực chờ

Nếu như cả năm 2023 có 61 người tử vong do tai nạn trên đường cao tốc thì chỉ trong hơn 2 tháng đầu năm nay, đã có 23 người tử vong.

Nhắc đến vụ tai nạn thảm khốc xảy ra ngày 18/02, tại km 48+200 trên cao tốc Cam Lộ-La Sơn địa phận giữa xã Phong Mỹ và Phong Xuân (huyện Phong Điền, Thừa Thiên-Huế), nhiều người hẳn chưa hết bàng hoàng.

Một xe con vượt bên phải xe container đã dẫn đến vụ tai nạn liên hoàn giữa 4 xeôtô, xe con bị hất văng sang bên kia đường, rơi xuống taluy âm bẹp rúm, 3 người trong cùng một gia đình tử vong và 2 người bị thương nhẹ.

Chỉ 3 tuần sau đó, một vụ TNGT đặc biệt nghiêm trọng lại xảy ra cũng trên tuyến cao tốc này.

Tối 10/3, tài xế Lê Hoàng Quân điều khiển xe khách 51B-261.49 chạy theo hướng từ tỉnh Quảng Trị vào thành phố Đà Nẵng, khi đến km 58 Cao tốc Cam Lộ-La Sơn đi qua huyện Phong Điền, do không chú ý quan sát đã để đuôi xe phía bên phải va vào phía sau bên trái xe ôtô tải 75C-016.91 đang dừng đỗ bên đường theo hướng cùng chiều do xe bị nổ lốp.

Vụ tai nạn khiến hành khách là hai vợ chồng đi trên khách xe tử vong, 9 người khác bị thương, trong đó 3 người có thương tích đang được điều trị tại bệnh viện, 6 người còn lại bị sang chấn tâm lý, sau khi ổn định tinh thần đã xuất viện.

Trước đó, rạng sáng 23/01, một vụ tai nạn thương tâm đã xảy ra trên Cao tốc La Sơn-Túy Loan, tại km 36+400 thuộc xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, TP. Đà Nẵng. Xe khách 45 chỗ bất ngờ lao xuống vực sâu 30m, khiến hai người tử vong, 19 người bị thương. Trên tuyến cao tốc này, sáng 28/02, vụ lật xe container xảy ra, tài xế tử vong.

Nhiều vụ tai nạn khác đã xảy ra trên các tuyến cao tốc trong hơn hai tháng đầu năm nay. Điển hình là vụ 4 thiếu niên tử vong khi điều khiển xe máy đi ngược chiều vào Cao tốc Nội Bài-Lào Cai chiều 14/02, hay vụ tai nạn giữa xeôtô chở khách và xe tải tại km 45 Cao tốc Nha Trang-Cam Lâm làm 2 người tử vong…

Sau mỗi vụ TNGT đặc biệt nghiêm trọng xảy ra, lại dấy lên những tranh luận do người điều khiển phương tiện giao thông hay do cơ sở hạ tầng giao thông chưa đảm bảo an toàn. Rất nhiều nguyên nhân đã được mổ xẻ. Trên các phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội, các chuyên gia, nhà quản lý đã phân tích nhiều khía cạnh, từ cả phía lỗi của người tham gia giao thông và bất cập về hạ tầng.

Theo Chánh văn phòng Ủy ban An toàn giao thông (ATGT) Quốc gia Trần Hữu Minh, rà soát lại các vụ TNGT cho thấy nguyên nhân trực tiếp là do những hành vi vi phạm nguyên tắc cơ bản trong quá trình tham gia giao thông, như chuyển hướng không quan sát, đi không đúng phần đường, làn đường, vượt không quan sát, dừng đỗ không đúng quy định… Những hành vi này liên quan trực tiếp tới sự an toàn, rủi ro dẫn tới va chạm rất cao.

Đại tá Nguyễn Quang Nhật, Trưởng Phòng Hướng dẫn, tuyên truyền, điều tra giải quyết TNGT (Cục Cảnh sát giao thông) cho rằng nguyên nhân của các vụ TNGT trên, theo điều tra ban đầu và kết luận của cơ quan điều tra, đa phần xuất phát từ ý thức của người tham gia giao thông trên đường cao tốc, như vi phạm về làn đường, chuyển làn không có tín hiệu báo, không quan sát, đi ngược chiều, dừng đỗ xe tùy tiện, thậm chí là đi xe máy ngược chiều trên đường cao tốc. Đây là một vấn đề đặt ra rất lớn cho công tác quản lý nhà nước cũng như công tác bảo đảm trật tự, ATGT trên đường cao tốc.

Song, nhiều người cho rằng nhiều tuyến cao tốc hiện nay nổi lên hàng loạt bất cập, chưa đạt đúng chuẩn cao tốc. Cao tốc Cam Lộ-La Sơn nối Quảng Trị với Thừa Thiên-Huế và La Sơn-Túy Loan nối Đà Nẵng với Thừa Thiên-Huế hiện chỉ có 2 làn xe, không có dải phân cách cứng, nhiều đoạn qua đồi núi quanh co, dốc, tiềm ẩn nguy cơ cao xảy ra TNGT.

Chẳng hạn, tuyến Cam Lộ-La Sơn dài hơn 98km, quy mô 2 làn xe, không có dải phân cách cứng ở giữa, trừ một số đoạn cho phép vượt được mở rộng 4 làn xe. Tuy nhiên, những đoạn cho xe vượt (thường chỉ kéo dài 1,5-2km) lại tạo ra những nút thắt cổ chai khi nhập làn. Nếu tài xế tính toán tốc độ xe không chính xác, căn đường không chuẩn, rất dễ dẫn đến tai nạn, đặc biệt là khi lưu thông vào ban đêm, tầm nhìn hạn chế.

Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều công điện sau các vụ TNGT đặc biệt nghiêm trọng thời gian qua. Trước tình hình liên tiếp xảy ra các vụ TNGT trên tuyến Cao tốc Cam Lộ-La Sơn-Hòa Liên, làm chết và bị thương nhiều người, để kịp thời khắc phục hậu quả và ngăn chặn các vụ TNGT tương tự, ngày 11/3, Thủ tướng Chính phủ đã có công điện yêu cầu Chủ tịch Ủy ban Nhân dân kiêm Trưởng Ban ATGT tỉnh Thừa Thiên-Huế trực tiếp chủ trì tổ chức hội nghị với các cơ quan, lực lượng chức năng đánh giá nguyên nhân, triển khai các giải pháp khắc phục tồn tại, bất cập. Thủ tướng yêu cầu khẩn trương làm rõ các vi phạm của tổ chức, cá nhân có liên quan khi liên tiếp để xảy ra các vụ TNGT đặc biệt nghiêm trọng trên địa bàn.

Bộ Công an chỉ đạo Công an tỉnh Thừa Thiên-Huế và Công an các đơn vị có liên quan khẩn trương điều tra, làm rõ nguyên nhân vụ tai nạn, xử lý nghiêm tổ chức, cá nhân vi phạm quy định, gây ra vụ TNGT đặc biệt nghiêm trọng nêu trên.

Bộ Giao thông Vận tải chỉ đạo Cục Đường bộ Việt Nam phối hợp với các cơ quan có liên quan tiến hành rà soát và tăng cường tổ chức giao thông hợp lý trên tuyến Cao tốc Cam Lộ-La Sơn-Hòa Liên và hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông trên các tuyến cao tốc, quốc lộ trọng yếu, nhất là các tuyến cao tốc chỉ có hai làn xe và các tuyến cao tốc không có làn dừng khẩn cấp.

An toàn không đến từ một phía

Thực tế, ATGT không đến từ một phía, hạ tầng giao thông có tốt đến mấy mà ý thức của người tham gia giao thông chưa tốt, tai nạn vẫn luôn trực chờ. Nhìn lại vụ tai nạn xảy ra vào tối 10/3 vừa qua trên Cao tốc Cam Lộ-La Sơn, Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban ATGT Quốc gia Khuất Việt Hùng cho rằng vụ việc “hoàn toàn do lỗi của lái xe, không liên quan đến hạ tầng. Lái kiểu này, đường 10 làn vẫn tai nạn như thường."

Không khó để thấy những hình ảnh phóng nhanh, vượt ẩu của các lái xe trên các tuyến cao tốc. Con số chỉ trong nửa tháng đầu năm 2024, qua tuần tra, kiểm soát, Phòng Cảnh sát Giao thông, Công an thành phố Đà Nẵng đã xử lý gần 70 trường hợp vi phạm tốc độ trên Cao tốc La Sơn-Túy Loan đã phần nào minh chứng cho điều này.

Trong 7 ngày Tết Giáp Thìn, các Đội tuần tra kiểm soát giao thông đường bộ cao tốc, Cục Cảnh sát Giao thông đã kiểm tra, phát hiện và xử lý 843 trường hợp vi phạm; phạt tiền 1,11 tỷ đồng; tước giấy phép lái xe 401 trường hợp; tạm giữ 99 phương tiện.

Bên cạnh đó, lực lượng chức năng phát hiện 1.014 trường hợp vi phạm qua hệ thống camera giám sát, lập biên bản 75 trường hợp, đã gửi thông báo vi phạm 939 trường hợp.

Từ ngày 18/02 đến hết ngày 23/02, Đội Tuần tra kiểm soát giao thông đường bộ cao tốc số 4 đã lập biên bản đối với 33 trường hợp vi phạm trật tự, ATGT trên Cao tốc Cam Lộ-La Sơn; phạt tiền 171 triệu đồng, tước 31 giấy phép lái xe. Cùng với đó, qua rà soát trên mạng xã hội và hình ảnh do người dân cung cấp, Đội 4 đã tổng hợp, gửi thông báo phạt nguội 12 trường hợp vi phạm.

Nhiều vụ TNGT liên hoàn trên cao tốc đã xảy ra từ hành vi không tuân thủ quy định về phần đường, làn đường, giữ khoảng cách an toàn, báo hiệu khi chuyển làn, xin vượt, chạy quá tốc độ quy định… Khi để xảy ra các vụ tai nạn, lỗi do chủ quan của người điều khiển phương tiện vẫn là nguyên nhân chính.

ATGT trên đường cao tốc là vấn đề cần sớm được đặt ra, khi các tuyến cao tốc đang được hình thành ngày một nhiều, tạo thêm nhiều trục giao thông huyết mạch và lưu lượng phương tiện tham gia giao thông cũng ngày một lớn. Ba yếu tố hàng đầu đảm bảo ATGT trên cao tốc là ý thức, kỹ năng của lái xe, chất lượng phương tiện và hạ tầng giao thông.

Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng cho biết hết năm 2023, cả nước đã hoàn thành, đưa vào khai thác 20 dự án, trong đó có 9 dự án đường bộ cao tốc dài 475km, nâng tổng chiều dài cao tốc của cả nước lên gần 1.900km. Hiện gần 1.700km đường cao tốc kết nối trục Bắc-Nam và Đông-Tây đang được thi công, tạo tiền đề đạt và vượt mục tiêu Đại hội XIII của Đảng đặt ra là phấn đấu đến năm 2025 có khoảng 3.000km đường cao tốc, đến năm 2030 có 5.000km đường cao tốc.

Dẫu biết rằng cao tốc là loại đường có hệ số an toàn cao nhất trong số các loại đường, TNGT trên cao tốc chỉ chiếm khoảng 1% trong tổng số các vụ TNGT trên toàn quốc, rất thấp so với khoảng 35% số vụ TNGT trên quốc lộ, trong khi trên nhiều hành lang quan trọng hệ thống đường cao tốc đảm nhiệm tới 80%, thậm chí 90% lưu lượng giao thông, song chỉ một sự tùy tiện, chủ quan, sao nhãng của lái xe cũng có thể dẫn tới tai nạn thảm khốc.

Trong một phỏng vấn gần đây của phóng viên, Chánh Văn phòng Ủy ban ATGT Quốc gia Trần Hữu Minh cho rằng do tốc độ cao, người tham gia giao thông trên cao tốc phải tuyệt đối tuân thủ các quy định, chuẩn bị kỹ lưỡng về mọi mặt, như bảo đảm kiến thức và kỹ năng lái xe, sức khỏe và sự tỉnh táo tập trung, tình trạng phương tiện tốt, thu thập thông tin và có kế hoạch cho chuyến đi... Những người lái mới, xe mới, tuyến đường mới càng phải hết sức thận trọng.

Người tham gia giao thông phải luôn chủ động trau rèn và thực hành đúng các quy tắc giao thông, đặc biệt là quy tắc giữ khoảng cách, tuân thủ tốc độ, các quy tắc khi vượt xe, chuyển làn, chuyển hướng, thắt dây an toàn, không sử dụng điện thoại, sử dụng thiết bị an toàn phù hợp cho trẻ em... Vi phạm quy tắc giao thông đều làm gia tăng rủi ro dẫn tới tai nạn.

Theo ông Trần Hữu Minh, những người mới lái xe hoặc chưa từng lái trên cao tốc nên có người lái xe kinh nghiệm bổ túc tay lái trên cao tốc trước khi tự lái. Tốc độ cao là nhân tố có thể hủy diệt mọi thứ. Người lái cần chủ động giảm tốc và duy trì ở mức hợp lý kể cả khi có thể đi nhanh hơn.

Tốc độ giới hạn không có nghĩa là khuyến khích người điều khiển xe hướng tới mức tối đa. Các chuyên gia ATGT thường khuyến cáo đi thấp hơn tốc độ giới hạn (tùy theo điều kiện cụ thể) nhưng không thấp hơn tốc độ tối thiểu.

Đi liền với đó là thói quen thắt dây an toàn bất cứ khi nào lên xe và tạo thói quen đó cho tất cả mọi người xung quanh...

"Những thói quen xấu tưởng chừng như vô hại như không thắt dây an toàn trong điều kiện giao thông đô thị ùn tắc hoặc trong đường làng có thể theo bạn lên cao tốc và lúc đó thói quen đó có thể trở thành một trong những nhân tố gây hậu quả thiệt hại lớn về người khi có va chạm," ông Minh nói.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng dây an toàn có thể giảm tới 45% chấn thương nghiêm trọng và giảm tới 75% rủi ro tử vong. Trong khi đó, tỷ lệ thắt dây an toàn tại Việt Nam hiện còn khá thấp (dưới 20%), đặc biệt, người ngồi hàng ghế sau tỷ lệ không thắt dây an toàn rất cao.