Phần mềm trợ lý ảo giải pháp hỗ trợ hữu hiệu cho các Thẩm phán

Đứng trước yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động của các cơ quan tư pháp là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được đề ra tại các văn kiện của Đảng và các văn bản pháp luật của Nhà nước như Nghị quyết số 48 và Nghị quyết số 49 của Bộ Chính trị đã đề ra, “Cải cách mạnh mẽ các thủ tục tố tụng tư pháp theo hướng dân chủ, bình đẳng, công khai, minh bạch, chặt chẽ, nhưng thuận tiện…”, “Đổi mới việc tổ chức phiên toà xét xử, ….” và “Tăng cường áp dụng công nghệ thông tin vào hoạt động của các cơ quan tư pháp”.

Để đẩy nhanh tiến trình hoàn thành việc xây dựng Tòa án điện tử vào năm 2025 theo Nghị quyết của Hội đồng Chánh án khu vực ASEAN và trọng tâm là tạo sự đột phá trong cải cách tư pháp tại Tòa án, hỗ trợ Thẩm phán trong hoạt động chuyên môn.

Năm 2021, bên cạnh việc tranh thủ nguồn lực hỗ trợ từ nước ngoài, Tòa án nhân dân tối cao đã bố trí nguồn lực trong nước để triển khai các hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin. Đặc biệt, Ban cán sự đảng, lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao đã quyết định xây dựng phần mềm Trợ lý ảo hỗ trợ cho Thẩm phán, cán bộ, công chức Tòa án.

Ngày 8/01/2022, Phần mềm Trợ lý ảo đã được Tòa án nhân dân tối cao tổ chức buổi Lễ ra mắt chính thức.

Đây là phần mềm có khả năng thực hiện các yêu cầu tìm kiếm thông tin một cách nhanh chóng dựa trên câu hỏi, khẩu lệnh của Thẩm phán nhằm hỗ trợ công tác tra cứu, tìm kiếm và đưa ra quyết định chính xác, rút ngắn thời gian xử lý vụ việc.

Phần mềm đóng vai trò như một Thư ký riêng trợ giúp cho các Thẩm phán, tự động phân tích tình trạng pháp lý, hành vi pháp lý để tìm kiếm ra các vụ án đã được xét xử có tình trạng pháp lý, hành vi pháp lý tương tự và các văn bản pháp luật, án lệ có liên quan đến vụ án; lập kế hoạch giải quyết vụ án; hỗ trợ xác minh thông tin; quản lý hồ sơ điện tử; hỗ trợ đưa ra văn bản tố tụng theo từng giai đoạn xử lý cụ thể; hỗ trợ viết bản án, mã hóa và đăng tải bản án/quyết định lên cổng thông tin điện tử Tòa án; phát hành, tống đạt bản án/quyết định và các văn bản tố tụng; hỗ trợ cán bộ hành chính tư pháp tiếp nhận và xử lý đơn khởi kiện trực tuyến và các loại đơn tư pháp, đưa ra các kết quả xử lý đơn.

Việc áp dụng "trợ lý ảo" đang trở thành một nhu cầu cấp bách khi hệ thống Tòa án hằng năm phải xử lý lượng “án từ” lớn và tăng đều, chỉ riêng năm 2020 có hơn 600.000 vụ việc được thụ lý.

Lộ trình phát triển và đưa vào ứng dụng Phần mềm trợ lý ảo được chia thành 3 giai đoạn:

Trong giai đoạn từ 2021 đến đầu năm 2022, dự án sẽ hoàn thành tính năng tra cứu nhanh văn bản và chỉ dẫn áp dụng pháp luật chi tiết cho các bộ luật thông dụng.

Đến hết năm 2022, dự án tiếp tục hoàn thiện, cập nhật, bổ sung tri thức và huấn luyện cho trợ lý ảo cho phép đưa ra các chỉ dẫn áp dụng pháp luật cho các tình huống pháp lý cụ thể, quy định pháp luật, án lệ và bản án tham khảo. Giúp thẩm phán xây dựng sơ đồ tư duy để giải quyết từng loại vụ án.

Đến năm 2030, dự án sẽ phát triển chức năng tự động phân tích, đoán định tư pháp dựa vào thông tin, tình tiết của vụ án và liên kết đầy đủ với hệ thống Tòa án điện tử để có thể trở thành một thư ký riêng giúp việc cho thẩm phán trong tất cả các giai đoạn tố tụng.

Hiện tại, hơn 100 thẩm phán, chuyên gia đã được huy động tham gia dự án. Họ cũng là những người thẩm định, xem xét nội dung nào được số hóa, nạp vào phần mềm. Các thẩm phán cả nước có thể phản hồi, chấm điểm, đưa ra các tình huống cho "trợ lý ảo" để dự án ngày càng hoàn thiện và "thông minh hơn".

Việc xây dựng "trợ lý ảo" là cách số hóa nguồn tài nguyên tri thức từ kinh nghiệm xử án các thẩm phán, cán bộ tòa án. Những tri thức đó cần được truyền lại bằng hệ thống công nghệ thông tin để có thể lan tỏa làm cơ sở áp dụng đồng bộ trong toàn hệ thống tòa án cũng như các thế hệ sau có thể kế thừa, tham khảo. Các tri thức được chuẩn hóa đưa ra trên phần mềm giúp đảm bảo việc áp dụng pháp luật thống nhất trong hệ thống tòa án nhân dân. Kho tri thức của trợ lý ảo cũng được ứng dụng trong việc đào tạo sinh viên, bộ phận pháp chế các tổ chức, pháp nhân tham khảo.

Tương lai, "trợ lý ảo" được kỳ vọng có khả năng "Hỗ trợ đoán định tư pháp". Người dùng lúc này chỉ cần nạp dữ liệu về hành vi, tình huống pháp lý... để hệ thống trả lời trường hợp này phạm tội danh hoặc thuộc tranh chấp dân sự dạng nào? Ngoài thẩm phán, người dân cũng có thể tham khảo kết quả này để quyết định có khởi kiện ra tòa hay chọn hình thức khác như hòa giải, nhờ trọng tài….