Thành cổ Diên Khánh, một công trình kiến trúc mang đậm dấu ấn quân sự, đang được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) xem xét để lập hồ sơ trình Thủ tướng Chính phủ công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt.
Theo văn bản mới đây của Bộ VH-TT-DL, cơ quan này đã thống nhất với đề nghị của UBND tỉnh Khánh Hòa về việc lập hồ sơ xếp hạng Thành cổ Diên Khánh vào danh mục di tích quốc gia đặc biệt.
Đây là bước đi quan trọng nhằm tôn vinh giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc độc đáo của một trong những công trình quân sự tiêu biểu của cuối thế kỷ XVIII.
Thành cổ Diên Khánh được xây dựng từ năm 1793 theo lệnh của Nguyễn Ánh (sau này là vua Gia Long). Khi đó, nhận thấy tầm quan trọng chiến lược của vùng đất này, ông đã cho xây dựng thành lũy kiên cố tại địa phận hai xã Phú Mỹ và Trường Thạnh, huyện Phước Điền, phủ Diên Khánh, thuộc dinh Bình Khang.
Việc xây dựng được giao cho Nguyễn Văn Thành, một trong những đại thần thân cận của Nguyễn Ánh, đảm nhiệm trấn thủ.
Điểm đặc biệt của Thành cổ Diên Khánh là được xây dựng theo phong cách quân sự Vauban của Pháp, với cấu trúc hình lục giác không đều.
Đây là kiểu kiến trúc thành lũy hiện đại vào thời điểm cuối thế kỷ XVIII, thường được sử dụng tại châu Âu, du nhập vào Việt Nam qua các cố vấn phương Tây phục vụ dưới triều Nguyễn Ánh.
Trong suốt chiều dài lịch sử, thành Diên Khánh giữ vai trò là trung tâm hành chính, quân sự trọng yếu của vùng Nam Trung Bộ. Không chỉ có giá trị quân sự, nơi đây còn là chứng tích quan trọng cho sự phát triển của chính quyền phong kiến tập quyền thời Nguyễn tại miền Trung.
Sau năm 1975, cùng với sự thay đổi về tổ chức hành chính, thành Diên Khánh trở thành nơi đặt trụ sở của các cơ quan chính quyền huyện Diên Khánh.
Đến nay, trong khu vực nội thành vẫn còn nhiều cơ quan quan trọng đang hoạt động như: Huyện ủy Diên Khánh, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân huyện Diên Khánh, Trường Tiểu học thị trấn Diên Khánh và Trường THCS Phan Chu Trinh.
Việc đề xuất xếp hạng Thành cổ Diên Khánh là Di tích quốc gia đặc biệt không chỉ là sự ghi nhận về mặt lịch sử, văn hóa mà còn là cơ sở quan trọng để bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị của di tích trong đời sống đương đại.
Nếu được công nhận, đây sẽ là một điểm nhấn trong chiến lược phát triển du lịch văn hóa và giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ tại Khánh Hòa nói riêng và khu vực Nam Trung Bộ nói chung.