Nhiều biện pháp “lập lại trật tự” thị trường chứng khoán và trái phiếu doanh nghiệp

Điểm sáng pháp lý, ngăn chặn rủi ro

Năm 2023, thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong nước trải qua nhiều cung bậc, đó là, sau một số vụ vi phạm bị truy tố trong năm 2022, thị trường này gần như đóng băng trong quý IV/2022 và quý I/2023 và bắt đầu sôi động trở lại từ tháng 6/2023 đến nay, với giá trị phát hành bình quân hàng tháng vào khoảng 35.000 tỷ đồng, bao gồm cả phát hành riêng lẻ và ra công chúng. Lũy kế 11 tháng đầu năm, tổng giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp đạt khoảng 252.900 tỷ đồng, gồm 227.900 tỷ đồng trái phiếu phát hành riêng lẻ và 25.000 tỷ đồng trái phiếu chào bán ra công chúng.

Mặc dù chỉ hồi phục trở lại từ tháng 6 nhưng tổng giá trị phát hành sơ cấp 11 tháng đầu năm 2023 đã bằng khoảng 80% tổng giá trị phát hành cả năm 2022. Nếu so với năm đỉnh cao năm 2021, với tổng giá trị phát hành 782.000 tỷ đồng thì thị trường chưa ổn định trở lại, dù đã có những dấu hiệu khởi sắc nhất định.

Các chuyên gia cho rằng, việc Chính phủ ban hành Nghị định 08/2023/NĐ-CP, cho phép cơ cấu lại nợ trái phiếu riêng lẻ đã góp phần “hạ nhiệt” mức độ vi phạm nghĩa vụ nợ trên thị trường này. Tỷ lệ vi phạm nghĩa vụ nợ hiện ở mức 21% vào cuối tháng 11/2023, nếu chưa tính các lô trái phiếu được cơ cấu lại sau theo quy định của Nghị định 08/2023/NĐ-CP. Các chính sách hỗ trợ này đã góp phần tạo cơ hội tốt cho tổ chức phát hành tìm điểm cân bằng mới trong phương án trả nợ của họ, góp phần làm giảm những tác động lây chéo sang các lô trái phiếu lưu hành còn lại của các tổ chức phát hành gặp khó khăn và giảm áp lực lây chéo nợ xấu sang tín dụng ngân hàng, với các chính sách của Ngân hàng Nhà nước.

Thông tin về kết quả xử lý cũng như giải quyết vướng mắc đối với thị trường trái phiếu cũng như thị trường chứng khoán năm 2023 và kế hoạch năm 2024, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho biết, thị trường trái phiếu năm 2023 có nhiều điểm sáng, nhất là về mặt pháp lý. Trong đó phải kể đến việc Chính phủ đã ban hành Nghị định số 08/2023/NĐ-CP, quy định về việc ngưng hiệu lực một số quy định của Nghị định 65. Nghị định 08 là một điểm sáng pháp lý và có tác dụng rất lớn đến thị trường trái phiếu năm 2023.

Về tổ chức thị trường, tháng 7/2023, Bộ Tài chính đã chính thức đưa thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tập trung vào vận hành và đến hết 31/12/2023, tổng giá trị giao dịch trên thị trường trái phiếu có tổ chức là 218.000 tỷ đồng, với giá trị giao dịch bình quân phiên tương ứng là 1.880 tỷ đồng/một phiên. Hiện nay, có trên 887 mã trái phiếu của 249 tổ chức đăng ký trái phiếu đã được đăng ký và giao dịch trên thị trường tập trung này. Với thị trường tổ chức theo kiểu tập trung như vậy, Bộ Tài chính đánh giá là đã góp phần cải thiện tính minh bạch cũng như tăng tính thanh khoản cho trái phiếu doanh nghiệp. Đến hết năm 2023, có 81 doanh nghiệp phát hành với khối lượng là 269,5 nghìn tỷ đồng.

Tăng cường thanh tra, xử lý vi phạm

Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính, niềm tin đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã trở lại và chúng ta kỳ vọng với những giải pháp cụ thể, với sự hồi phục trở lại của nền kinh tế thì thị trường trái phiếu doanh nghiệp năm 2024 sẽ tiếp tục giữ được, tăng trưởng bền vững và thực chất. Chất lượng của thị trường sẽ được nâng lên một bước cả đối với các tổ chức phát hành, các doanh nghiệp phát hành cũng như nhà đầu tư và nhà cung cấp dịch vụ.

Về kế hoạch năm 2024, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi cho hay, Bộ Tài chính cũng đang lấy ý kiến các bộ, ngành để sửa Nghị định 155 và Nghị định 156, Nghị định 128 hướng dẫn Luật Chứng khoán cũng như xử phạt vi phạm hành chính để có công cụ, khuôn khổ pháp lý thực hiện. Bộ Tài chính cũng ban hành Thông tư 69 quy định lại lộ trình sắp xếp các thị trường cổ phiếu, trái phiếu, thị trường giao dịch chứng khoán phái sinh và các thị trường khác.

Tiếp đến là tăng cường công tác thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm cũng được tập trung nguồn lực để thực hiện. Trong năm 2023, Bộ Tài chính đã tiến hành 67 đoàn kiểm tra, ban hành 412 quyết định xử phạt với tổng số tiền xử phạt là 37,2 tỷ đồng. Bộ Tài chính đã chỉ đạo các đơn vị phối hợp kịp thời với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thực hiện kiểm tra nhiều công ty kiểm toán được chấp thuận tổ chức rà soát, báo cáo tài chính về kiểm toán, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm của các doanh nghiệp, các Kiểm toán viên để đảm bảo chấn chỉnh thị trường.

Cùng với đó là công tác tái cấu trúc thị trường, Bộ Tài chính đã tiến hành thanh lọc các công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ yếu kém không hiệu quả. Trong năm 2023 đã xử lý vi phạm 6 công ty chứng khoán, đưa 1 công ty chứng khoán vào diện kiểm soát và 2 công ty chứng khoán vào diện cảnh báo.

Cuối cùng là ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số vào quản lý lĩnh vực này. Bộ Tài chính đã triển khai đồng bộ cơ sở dữ liệu về giao dịch rồi chuyển nhượng và nhà đầu tư, kết nối dữ liệu nhà đầu tư với cơ sở dữ liệu công dân để quản lý cũng như giám sát thị trường chứng khoán.

Bộ Tài chính cam kết duy trì để thị trường vận hành một cách liên tục và an toàn; tập trung giữ thị trường minh bạch, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của tất cả các chủ thể tham gia vào thị trường chứng khoán. Còn riêng về nâng hạng thị trường chứng khoán, ngay trong năm 2024 này, Bộ Tài chính cùng với các bộ, ngành liên quan sẽ chủ động triển khai một cách quyết liệt nhiều giải pháp khác nhau để sớm đạt được tiêu chuẩn về nâng hạng thị trường chứng khoán trong thời gian sớm nhất; đề xuất các tổ chức xếp hạng tín nhiệm và xếp hạng thị trường chứng khoán có quyết định nâng hạng thị trường chứng khoán, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi cho hay.