Phiêng Luông, một xã vùng sâu, vùng xa thuộc huyện Bắc Mê, tỉnh Hà Giang, có dân tộc Mông chiếm 94% dân số. Trong một thời gian dài, các hủ tục lạc hậu đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều thế hệ người dân, trở thành rào cản lớn đối với sự phát triển kinh tế, văn hóa, và xã hội. Để thay đổi những tập quán này, đặc biệt là xóa bỏ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, xã Phiêng Luông đã phát huy vai trò tiên phong của cán bộ, đảng viên, cùng với sự gương mẫu của những người có uy tín trong cộng đồng. Nhờ sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống chính trị và sự đồng thuận lớn từ nhân dân, xã đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong việc xóa bỏ các hủ tục lạc hậu, góp phần đưa đời sống người dân ngày càng tiến bộ.
Kết quả tích cực trong việc xóa bỏ hủ tục lạc hậu tại Phiêng Luông là nhờ sự vào cuộc quyết liệt của các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương trong công tác tuyên truyền, vận động người dân. Đặc biệt, những người có uy tín trong cộng đồng đã đóng góp vai trò quan trọng, điển hình là ông Vàng Sính Dình, người có uy tín của xã Phiêng Luông. Hơn 16 năm đảm nhiệm vai trò trưởng thôn, sau đó là Bí thư Chi bộ và người có uy tín trong thôn, ông Dình thấu hiểu những hủ tục nào cần xóa bỏ và những nét văn hóa nào cần được gìn giữ.
Ông Vàng Sính Dình luôn tâm niệm: Muốn bà con nghe theo, trước tiên bản thân và gia đình phải làm gương. Khi trong dòng họ có người qua đời, ông đã tiên phong vận động gia đình đưa thi hài vào áo quan và tổ chức tang lễ theo nếp sống văn hóa mới. Ban đầu, không ai trong dòng họ đồng tình với việc làm này vì chưa từng có tiền lệ. Tuy nhiên, nhờ sự giải thích thấu đáo và kiên trì của ông, gia đình có người mất đã chấp thuận thực hiện theo.
Ông Dình cho biết, nguyên nhân khiến hủ tục lạc hậu vẫn tồn tại là do nhận thức hạn chế của người dân, đặc biệt là thanh thiếu niên, khi còn thiếu kiến thức về giới tính, sức khỏe sinh sản và pháp luật. Nhiều gia đình không ý thức được rằng việc để con cái kết hôn sớm là vi phạm pháp luật. Trước thực trạng đó, ông đã trực tiếp đến từng gia đình để vận động bà con xóa bỏ hủ tục, phối hợp với cán bộ thôn, xã kiểm tra việc đăng ký kết hôn, xử lý các trường hợp vi phạm theo hương ước dòng họ, và báo cáo chính quyền để can thiệp kịp thời.
Nhờ những nỗ lực bền bỉ của ông và sự đồng lòng của chính quyền địa phương, tình trạng tảo hôn ở Phiêng Luông đã giảm rõ rệt. Người lớn không còn ép con cái kết hôn sớm, học sinh cũng dần ý thức được tầm quan trọng của việc học tập và tránh lập gia đình khi chưa đủ tuổi. Những thay đổi này đã góp phần xây dựng một cộng đồng văn minh, tiến bộ hơn tại xã Phiêng Luông.
Xã Phiêng Luông hiện có 307 hộ dân với 1.605 nhân khẩu, chia thành 4 thôn, bao gồm 12 dòng họ và 25 chi họ. Nhờ các hoạt động tuyên truyền và vận động, đến nay đã có 8 dòng họ và 15 chi họ thực hiện nếp sống văn minh theo Đề án số 02 của huyện Bắc Mê, đưa thi hài người mất vào áo quan để liệm. Tuy nhiên, vẫn còn dòng họ và chi họ chưa thực hiện theo nếp sống mới.
Trước đây, khi chưa áp dụng cải tiến trong việc tang, các gia đình thường tổ chức đám tang rất tốn kém, mổ từ 2 đến 5 con bò, thậm chí có gia đình mổ từ 10 con lợn lớn nhỏ. Điều này không chỉ gây lãng phí mà còn để lại hệ lụy nặng nề như nợ nần, nghèo đói cho các gia đình sau mỗi đám tang.
Thực hiện Đề án số 02 ngày 16/5/2020 của Huyện ủy Bắc Mê về cải tiến đám tang các dân tộc trên địa bàn giai đoạn 2022-2025, xã Phiêng Luông đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp tuyên truyền đến các thôn, dòng họ và chi họ.
Ông Thào Mí Chá, người dân thôn Phiêng Đáy, chia sẻ: “Được tuyên truyền và vận động thực hiện nếp sống văn hóa, khi gia đình tôi có người thân mất, tôi đã đưa thi hài vào áo quan để liệm. Sau 48 tiếng thì đưa đi chôn cất theo hướng dẫn của xã. Nhờ đó, gia đình tôi giảm bớt được gánh nặng kinh tế, không còn giết trâu, mổ lợn ăn uống kéo dài như trước đây.”
Ông Đoàn Văn Dũng, Bí thư Đảng ủy xã Phiêng Luông, cho biết: “Chúng tôi quyết liệt trong việc tuyên truyền, vận động cán bộ, đảng viên và công chức trong xã, đặc biệt yêu cầu họ gương mẫu đi đầu thực hiện quy chế mới về việc tang. Khi trong gia đình hay dòng họ của họ có người qua đời, chính họ phải là những người tiên phong thực hiện nếp sống văn minh. Vai trò gương mẫu của cán bộ, đảng viên từ xã đến thôn vô cùng quan trọng, là động lực để người dân làm theo.”
Nhờ sự vào cuộc mạnh mẽ của các cấp chính quyền và vai trò gương mẫu của cán bộ, đảng viên, xã Phiêng Luông đang từng bước thay đổi nhận thức của người dân, xóa bỏ hủ tục và xây dựng nếp sống văn minh, giảm bớt gánh nặng kinh tế cho các gia đình.
Từ khi triển khai Nghị quyết số 27 của Tỉnh ủy Hà Giang, xã Phiêng Luông đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Đến nay, xã đã tuyên truyền và vận động thành công những hộ gia đình thuộc các chi họ trước đây chưa thực hiện việc đưa thi hài người mất vào áo quan làm theo nếp sống văn minh.
Song song với đó, công tác tuyên truyền về tảo hôn, hôn nhân cận huyết và kế hoạch hóa gia đình cũng được các đoàn thể trong xã triển khai đồng bộ và hiệu quả. Nhờ những nỗ lực này, đồng bào Mông tại Phiêng Luông đã tích cực chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, đưa các giống có năng suất và giá trị kinh tế cao vào sản xuất. Đời sống người dân từng bước được nâng cao khi họ thực hiện nếp sống văn hóa, ăn ở hợp vệ sinh, với tỷ lệ hộ xây chuồng trại xa nhà đạt trên 90%.
Ông Bồn Văn Quốc, Trưởng Ban Dân vận Huyện ủy Bắc Mê, cho biết: “Trong thời gian tới, huyện sẽ quán triệt nghiêm túc các chỉ thị, nghị quyết của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh và chương trình, đề án của huyện đến người dân bằng nhiều hình thức phong phú như tuyên truyền trực quan bằng hình ảnh, tổ chức các buổi sinh hoạt chi bộ, họp chợ bằng tiếng dân tộc địa phương. Đồng thời, chúng tôi sẽ nâng cao vai trò của cán bộ, đảng viên trong việc vận động quần chúng thực hiện Đề án 02, nhằm từng bước đẩy lùi các hủ tục lạc hậu ra khỏi đời sống người dân.”
Ông cũng nhấn mạnh, việc xóa bỏ hủ tục chỉ thực sự thành công khi sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị được phát huy, kết hợp với sự đồng thuận của nhân dân và sự gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên tại cơ sở. Đây không chỉ là nhiệm vụ, mà còn là tiền đề quan trọng để cán bộ, đảng viên huyện Bắc Mê hiện thực hóa các nghị quyết của Đảng, giúp đồng bào dân tộc thiểu số xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc và phát triển bền vững hơn./.