Tăng cường kiểm soát chặt người sử dụng trái phép chất ma túy

Để quản lý chặt người nghiện, Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 đã dành hẳn 2 chương quy định về vấn đề này. Việc kiểm soát, không làm gia tăng mới số người nghiện sẽ kỳ vọng giảm nguồn “cầu” về ma túy, từ đó có thể kéo giảm các tội phạm hình sự khác.

Quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy

Tại Hội nghị cung cấp thông tin về Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 và các văn bản hướng dẫn thi hành, Thiếu tướng Nguyễn Văn Viện, Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (CSĐT) cho biết, tình hình sử dụng trái phép chất ma túy ngày càng phức tạp, đặc biệt là việc sử dụng MTTH, nhất là trong giới trẻ, học sinh, sinh viên.

Sự phát triển bùng nổ của các loại hình kinh doanh có điều kiện về ANTT như vũ trường, quán bar, karaoke, sự kiện âm nhạc... đã tạo điều kiện cho các đối tượng lợi dụng tổ chức sử dụng trái phép ma túy tổng hợp. Nhiều trường hợp sử dụng MTTH, ngay từ lần sử dụng đầu tiên đã gây ra nguy hiểm cho chính bản thân mình và gây mất ANTT, không kiểm soát được hành vi, gây ra các vụ thảm án, tai nạn giao thông kinh hoàng, có những vụ đối tượng giết chính người thân trong gia đình mình.

Do đó, cần phải quy định biện pháp quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy để có biện pháp phòng ngừa họ tái sử dụng chất ma túy, theo dõi, giám sát để kịp thời ngăn ngừa họ vi phạm pháp luật, ngăn chặn hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, tài sản của người khác và chính bản thân họ, không để họ bước chân vào con đường phạm tội.

Bộ Công an cho biết, năm 2017 cả nước phát hiện 128.760 người nghiện ma túy, đến năm 2018 phát hiện 135.117 người, năm 2019 phát hiện 143.267 người sử dụng trái phép chất ma túy. Riêng năm 2020, do tình hình dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp, các lực lượng dồn sức chống dịch, nhiều địa phương áp dụng giãn cách, các dịch vụ không thiết yếu như quán bar, vũ trường, karaoke, khách sạn không được hoạt động nên số lượng người sử dụng ma túy mới bị phát hiện tăng không đáng kể. Bất chấp những quy định nghiêm ngặt của chính quyền nhằm hạn chế sự lây nhiễm của COVID-19, các nam, nữ thanh niên vẫn tụ tập, thuê nhà nghỉ, khu resort, căn hộ cao cấp… sử dụng trái phép chất ma túy.

Công an tỉnh Vĩnh Phúc cho biết, trong năm 2021, đã phát hiện, bắt giữ 55 vụ, 213 đối tượng mua bán, tàng trữ, tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy trong cơ sở kinh doanh có điều kiện. Điển hình, ngày 22/1, Phòng CSĐT tội phạm về ma túy, Công an tỉnh Vĩnh Phúc phối hợp Công an huyện Yên Lạc kiểm tra quán karaoke Hương Bưởi, phát hiện 14 đối tượng (8 nam, 6 nữ) có biểu hiện sử dụng trái phép chất ma túy. Vật chứng thu giữ 1 đĩa sứ có dính chất bột màu trắng, 1 viên ma túy tổng hợp. Qua test nhanh phát hiện 9/14 đối tượng dương tính với chất ma túy. Ngày 23/1, cơ quan Công an đã khởi tố vụ án, khởi tố 5 bị can về hành vi “Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy”.

Tiếp đó, ngày 14/3, Phòng CSĐT tội phạm về ma túy kiểm tra quán karaoke Infinity, thuộc huyện Vĩnh Tường. Tại đây, tổ công tác phát hiện 13 đối tượng (8 nam, 5 nữ) có biểu hiện sử dụng trái phép chất ma túy trong quán karaoke mở nhạc công suất lớn. Vật chứng thu giữ 1 đĩa sứ có dính ma túy, 2 viên ma túy tổng hợp. Qua test nhanh phát hiện 11/13 đối tượng dương tính với chất ma túy. Ngày 19/3, cơ quan CSĐT Công an tỉnh đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can, tạm giam 3 đối tượng.

Ngoài ra, Công an TP Phúc Yên, vào ngày 9/7 kiểm tra quán karaoke Nice Club phát hiện 7 đối tượng tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy. Ngày 17/7, tiếp tục kiểm tra khách sạn Mariot, ở xã Tiền Châu, Công an TP Phúc Yên phát hiện 8 đối tượng tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy. Cùng ngày, Công an huyện Tam Dương kiểm tra quán karaoke Royal phát hiện 13 đối tượng chứa chấp, tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy…

Cũng theo Cục CSĐT tội phạm về ma túy, người sử dụng ma túy ngày càng trẻ hóa, xu hướng sử dụng ma túy tổng hợp dần thay thế ma túy truyền thống. Trong khi đó, hành vi sử dụng trái phép chất ma túy theo quy định hiện hành chỉ bị xử phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 500.000 đến 1.000.000 đồng nên không đủ sức răn đe, ngoài ra, không có biện pháp quản lý nào khác.

Trước thực trạng đó, Bộ Công an đã báo cáo Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Phòng, chống ma túy năm 2021. Cùng với đó, Quốc hội cũng thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính. Cả 2 dự án luật này đã khắc phục được khó khăn, vướng mắc liên quan đến công tác phòng, chống ma túy, đặc biệt là công tác cai nghiện, đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật. Quy định của Luật sát với thực tiễn, giúp cho công tác cai nghiện có hiệu quả, qua đó giảm nguồn “cầu” về ma túy.

Điểm mới của Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 là đưa vấn đề quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy, kể cả sử dụng ma túy lần đầu nhằm ngăn ngừa vi phạm. Đây là biện pháp phòng ngừa nhằm giúp người sử dụng trái phép chất ma túy không tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy, phòng ngừa các hành vi vi phạm pháp luật của họ. Thời hạn quản lý là 1 năm  kể từ ngày có quyết định quản lý của Chủ tịch UBND cấp xã. Đây không phải là biện pháp xử lý vi phạm hành chính.

Theo quy định, Công an cấp xã giúp UBND cùng cấp lập danh sách và chủ trì quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy cư trú tại địa phương. Khi người sử dụng trái phép chất ma túy thay đổi nơi cư trú thì Công an cấp xã nơi chuyển đi có trách nhiệm thông báo cho Công an cấp xã nơi chuyển đến trong thời hạn 5 ngày làm việc kể từ ngày người đó chuyển khỏi địa phương để đưa vào danh sách và tiếp tục quản lý.

Đối với người từ đủ 14 tuổi trở lên đã 2 lần bị xử phạt vi phạm hành chính và bị lập biên bản vi phạm hành chính tại lần vi phạm thứ ba trong thời hạn 6 tháng về hành vi sử dụng trái phép chất ma túy thì bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn theo quy định của Luật Xử vi phạm hành chính.

Cai nghiện ma túy cần hiệu quả hơn

Tính đến tháng 11/2021, toàn quốc hiện có 246.648 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý. Tỷ lệ người nghiện tăng tự nhiên trung bình trong 5 năm gần đây là 3%/năm. Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 quy định về cai nghiện ma túy đảm bảo tính đồng bộ với pháp luật xử lý vi phạm hành chính và phù hợp với thực tiễn. Khác với luật cũ, Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 đã quy định cụ thể các trường hợp xác định tình trạng nghiện để cho Công an cấp xã kịp thời đưa đi xác định tình trạng nghiện, nhằm sớm phát hiện người nghiện ma túy, áp dụng biện pháp cai nghiện phù hợp

Cai nghiện ma túy có một số thay đổi so với luật cũ, theo đó luật mới quy định hai hình thức: Cai nghiện tự nguyện và cai nghiện bắt buộc. Cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng được thực hiện với sự trợ giúp chuyên môn của tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy, sự phối hợp, trợ giúp của gia đình, cộng đồng và chịu sự quản lý của UBND cấp xã. Đây là điểm tiến bộ của Luật mới, quy định của Luật cũ giao cho cán bộ ở cấp xã kiêm nhiệm, thực hiện, do vậy không chuyên sâu, làm hình thức, không hiệu quả. Quy định của luật mới đảm bảo tính chuyên sâu trong công tác cai nghiện tại gia đình, cộng đồng, đảm bảo công tác cai nghiện có hiệu quả.

Tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện cung cấp một hoặc nhiều dịch vụ cai nghiện theo quy trình cai nghiện ma túy do các cơ sở công lập hoặc do tư nhân thành lập theo quy định cụ thể tại Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Phòng, chống ma túy và Luật Xử lý vi phạm hành chính về cai nghiện và quản lý sau cai nghiện. Luật mới quy định, Chủ tịch UBND cấp xã có trách nhiệm tiếp nhận đăng ký cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng; hướng dẫn, quản lý người cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng; cấp giấy xác nhận hoàn thành cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng…

Đặc biệt, Luật mới đã quy định cụ thể về việc lập hồ sơ đề nghị đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc đối với người nghiện từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi. Luật cũ không quy định, do đó hiện nay không đưa được người nghiện ở độ tuổi này vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, trong khi đó độ tuổi người nghiện ngày càng trẻ hóa. Thẩm quyền quyết định việc đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc do TAND cấp huyện và không bị coi là xử lý vi phạm hành chính.

Để bảo vệ tốt nhất các quyền của trẻ em, Luật có quy định riêng về việc lập hồ sơ đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc đối với người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi. Trẻ em từ 12 đến 18 tuổi nếu phát hiện tình trạng nghiện thì sẽ được cai nghiện tự nguyện, thời gian quản lý sau cai mà tái nghiện thì tiếp tục được cai nghiện tự nguyện.

Tuy nhiên, trẻ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi bị đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc khi thuộc một trong các trường hợp sau đây: Không đăng ký, không thực hiện hoặc tự ý chấm dứt cai nghiện ma túy tự nguyện; trong thời gian cai nghiện ma túy tự nguyện bị phát hiện sử dụng trái phép chất ma túy; người nghiện ma túy các chất dạng thuốc phiện không đăng ký, không thực hiện hoặc tự ý chấm dứt điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế hoặc bị chấm dứt điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế do vi phạm quy định về điều trị nghiện.

Việc đưa trẻ đi cai nghiện bắt buộc cũng phải đảm bảo các yêu cầu về quyền trẻ em, được học hành, có khu vui chơi và không bị coi là xử lý vi phạm hành chính.