Bà Nguyễn Thị Bình: "Lấp lánh một nhân cách lớn của dân tộc..."
Giữa muôn vàn ấn phẩm viết về lịch sử và nhân vật cách mạng, cuốn sách "Tấm lòng với Đất nước" của bà Nguyễn Thị Bình dường như đã chạm đến hàng vạn trái tim độc giả, một cuốn hồi ký đặc biệt - không chỉ bởi vị thế của tác giả, mà còn nhờ sự giản dị, chân thành và đầy cảm xúc toát lên từ từng trang viết.
Cuốn sách "Tấm lòng với Đất nước" do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản lần thứ hai năm 2025 và được Sbooks độc quyền phát hành. Là tuyển tập bài phát biểu, bài viết và trả lời phỏng vấn tiêu biểu của bà Nguyễn Thị Bình. Cuốn hồi ký không chỉ khắc họa con đường hoạt động cách mạng phong phú, mà còn thể hiện tâm thế của một người lãnh đạo có tầm chiến lược, có chiều sâu nhân văn, luôn đau đáu với vận mệnh đất nước và con người Việt Nam.
Một trong những điểm nổi bật của cuốn sách là hồi ức về cuộc đàm phán Paris - sự kiện đánh dấu bước ngoặt lớn của nền ngoại giao cách mạng Việt Nam. Lúc này, bà Nguyễn Thị Bình giữ vai trò là Trưởng đoàn đàm phán của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (1968) và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (từ năm 1969 đến năm 1973).
Có lẽ, Bà là người phụ nữ duy nhất ngồi tại bàn đàm phán giữa các bên tham gia. Bà khẳng định: “Trong lịch sử ngoại giao thế giới, cuộc đàm phán Paris về Việt Nam từ tháng 5/1968 đến tháng 01/1973 là cuộc đàm phán dài nhất để chấm dứt một cuộc chiến tranh trong thế kỷ XX”.
Với hơn 200 phiên họp công khai, 45 cuộc họp riêng cấp cao, 500 cuộc họp báo và 1.000 cuộc phỏng vấn - những con số nêu ra không chỉ cho thấy sự khốc liệt của mặt trận ngoại giao, mà còn là bằng chứng sinh động về sự bền bỉ, bản lĩnh và trí tuệ của nền ngoại giao cách mạng.
Không chỉ thể hiện xuất sắc vai trò của một nhà ngoại giao, bà Nguyễn Thị Bình còn để lại dấu ấn đậm nét trong lĩnh vực giáo dục. Từ năm 1976 đến năm 1987, giai đoạn đầy khó khăn của đất nước sau chiến tranh, bà đảm nhận vị trí Bộ trưởng Bộ Giáo dục. Trên trang 5 của cuốn hồi ký viết: “Ngành giáo dục có nhiều cải tiến về nội dung và phương pháp giảng dạy, phát huy vai trò trong việc vun đắp, bồi dưỡng, đào tạo những công dân có trách nhiệm, yêu nước và biết dấn thân vì cộng đồng”.
Thời kỳ bà làm tư lệnh ngành, lần đầu tiên ngành giáo dục có ngày tôn vinh riêng, ngày 20/11 được chọn làm Ngày Nhà giáo Việt Nam; các danh hiệu như “Nhà giáo nhân dân”, “Nhà giáo ưu tú” được ghi nhận chính thức. Đây không chỉ là chính sách mang tính tri ân, mà còn phản ánh tầm nhìn chiến lược của một người lãnh đạo lấy con người làm trung tâm, coi giáo dục là nền tảng cho sự phát triển bền vững.
Sức hấp dẫn của cuốn sách không nằm ở việc kể lại những thành tích đã đạt được, mà chính là cách bà chia sẻ về những trăn trở, suy tư và cả những khoảnh khắc riêng tư được đặt vào bối cảnh vận động của đất nước. Chẳng hạn, ở trang 14, bà nhớ lại thời điểm năm 1992 khi được đề cử vào vị trí Phó Chủ tịch nước, bản thân bà từng từ chối vì đã 65 tuổi và chuẩn bị nghỉ hưu. Nhưng rồi, với tấm lòng vì đất nước, bà tự hỏi: “Mình có làm gì cũng là vì đất nước, không phải vì mục đích nào khác”. Câu trả lời giản dị ấy lại là minh chứng sâu sắc nhất cho đạo đức công vụ, cho tinh thần trách nhiệm của người cán bộ cách mạng, suốt đời cống hiến không màng danh vị. Những dòng hồi ức trong sách không mang sắc thái tự thuật hay tôn vinh cá nhân, mà đầy chất nhân văn và trách nhiệm xã hội.
Hay như trong cuốn Hồi ký, bà Bình viết: “Cuộc sống của tôi gắn với cuộc sống của dân tộc… Tôi ví đất nước ta như con thuyền. Qua bao thác ghềnh, con thuyền Tổ quốc đã ra biển lớn, phía trước là chân trời mới.” Hình ảnh con thuyền ấy không chỉ là ẩn dụ cho hành trình cách mạng mà chính là ẩn dụ cho niềm tin vào tương lai, vào khả năng vươn ra thế giới của một dân tộc từng chịu nhiều mất mát nhưng luôn mạnh mẽ đứng dậy.
Cuốn sách cũng cho thấy rõ phong cách chính trị của bà Nguyễn Thị Bình, một phong cách gần dân, giản dị, nhưng luôn sắc sảo về tư duy và kiên định về nguyên tắc. Trong nhiều trang viết, bà thể hiện thái độ nhất quán trước những vấn đề khó khăn của đất nước, từ cải cách tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền, cho tới thúc đẩy vai trò của phụ nữ trong quản trị quốc gia. Tất cả được nêu ra không phải như khẩu hiệu, mà như những kinh nghiệm đúc kết từ đời sống thực tiễn, bao hàm cả sự đồng cảm và trách nhiệm của một công dân với vận mệnh chung của đất nước.
Ngoài ra, sự đặc biệt của Tấm lòng với Đất nước còn nằm ở giá trị truyền cảm hứng. Bà Nguyễn Thị Bình không giấu những suy tư về thế hệ trẻ, về tương lai giáo dục, về vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Cuốn sách khép lại bằng hình ảnh một người phụ nữ giản dị đã ở tuổi ngoài 90 vẫn viết báo, dự hội thảo, vận động cho các quỹ vì trẻ em, vì giáo dục, vì hòa bình, vẫn theo dõi thời sự, vẫn góp ý chính sách như thể chưa từng nghỉ ngơi. Điều đó khiến người đọc không khỏi xúc động và kính trọng...
Đặc biệt, trước khi tái bản cuốn sách Tấm lòng với Đất nước, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã giới thiệu đến bạn đọc cuốn sách Gia đình, bạn bè và đất nước của tác giả Nguyễn Thị Bình, với lượng phát hành lên tới 48.000 bản - một con số rất đáng ghi nhận đối với thể loại sách chính trị - hồi ký. Thành công ấy cho thấy sức lan tỏa mạnh mẽ của những giá trị mà bà Nguyễn Thị Bình truyền tải: Không chỉ là ký ức của một người làm cách mạng, mà là một tư tưởng sống, một triết lý nhân văn sâu sắc, bền vững.
Qua hơn 600 trang sách với ba phần chính, người đọc được dẫn dắt đi qua những chặng đường từ ngoại giao đến giáo dục, từ đấu tranh giành độc lập đến xây dựng quốc gia, trong một giọng văn chân thành, sâu sắc và đầy sức nặng lịch sử.
Có thể nói, Tấm lòng với Đất nước không phải là cuốn hồi ký chính trị khô khan, càng không phải là tập hợp những phát ngôn xã giao. Đây là kết tinh của một cuộc đời sống cùng dân tộc, đau đáu với tương lai đất nước, và luôn vững niềm tin vào những điều tốt đẹp. Qua từng trang sách, người đọc sẽ tìm thấy một bài học về nhân cách, một mô hình lãnh đạo lý tưởng, và trên hết là một tấm lòng son sắt với non sông.
Đó là lý do vì sao, dù không sử dụng những lời lẽ hoa mỹ, cuốn sách vẫn có sức lan tỏa mạnh mẽ, trở thành nguồn cảm hứng không chỉ cho người đọc hôm nay mà còn cho các thế hệ mai sau.
Bà Nguyễn Thị Bình, tên thật là Nguyễn Thị Châu Sa, sinh ngày 26/5/1927. Năm 1960, Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam được thành lập. Đầu năm 1961, bà được cử sang tham gia hoạt động ngoại giao cho Mặt trận và đổi tên từ Yến Sa (bí danh được bà sử dụng từ năm 1948) sang Nguyễn Thị Bình để giữ bí mật và để quốc tế dễ đọc tên hơn. Từ đây, thế giới biết đến một nữ chính trị gia Nguyễn Thị Bình với cương vị Trưởng phái đoàn Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam, rồi Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam tham gia Hội nghị bốn bên tại Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam.