Ngày càng nhiều các hành vi cản trở hoạt động tố tụng, cần được ngăn chặn kịp thời và xử lý nghiêm minh

Sáng ngày 15/8, tại Nhà Quốc hội, thực hiện chương trình Phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 8/2022, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng.

Trình bày Tờ trình Dự án Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng, Phó Chánh án Thường trực TANDTC cho biết, các hành vi cản trở hoạt động tố tụng xảy ra ngày càng nhiều, có xu hướng gia tăng, gây khó khăn cho việc giải quyết vụ việc, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giải quyết vụ việc của cơ quan, người có thẩm quyền, tính tôn nghiêm và quyền uy của tư pháp. Trong khi đó, pháp luật nước ta chưa có văn bản quy định có hệ thống về việc xử phạt các hành vi cản trở hoạt động tố tụng mà chỉ có một số quy định chung, chưa cụ thể, chưa rõ ràng về xử lý hành vi cản trở hoạt động tố tụng nằm rải rác trong Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính.

Các loại hành vi, hình thức xử phạt, thẩm quyền, trình tự, thủ tục xử phạt hành vi cản trở hoạt động tố tụng chưa được quy định cụ thể, dẫn đến việc xử phạt hành vi vi phạm gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Việc ban hành một văn bản pháp luật thống nhất và chi tiết, tạo cơ sở pháp lý để xử lý nghiêm minh những hành vi cản trở hoạt động tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền; tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong tố tụng và ý thức chấp hành pháp luật, phòng ngừa những vi phạm có thể xảy ra; nâng cao uy tín của cơ quan nhà nước, bảo đảm sự tôn nghiêm của Tòa án, bảo đảm sự tôn trọng của cá nhân, cơ quan, tổ chức đối với cơ quan tiến hành tố tụng; tạo điều kiện giải quyết các vụ việc nhanh chóng, hiệu quả, đúng pháp luật. Với những lý do trên, việc ban hành Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng là cần thiết.

Đối với một số nội dung lớn của dự thảo Pháp lệnh, Phó Chánh án Thường trực TANDTC nêu rõ, về phạm vi điều chỉnh của Pháp lệnh, Điều 1 dự thảo Pháp lệnh quy định: “Pháp lệnh này quy định về hành vi cản trở hoạt động tố tụng bị xử phạt vi phạm hành chính; hình thức, mức xử phạt; biện pháp khắc phục hậu quả; biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính; thẩm quyền, thủ tục xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng”. “Hoạt động tố tụng” theo Pháp lệnh này được hiểu “là hoạt động giải quyết các vụ án, vụ việc của cơ quan, người có thẩm quyền theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Pháp lệnh Trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại TAND, Pháp lệnh Trình tự, thủ tục TAND xem xét, quyết định việc đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc và pháp luật về trình tự, thủ tục bắt giữ tàu bay, tàu biển” (khoản 1 Điều 2 dự thảo Pháp lệnh).

Ngoài điều chỉnh hành vi cản trở hoạt động tố tụng trong tố tụng hình sự, tố tụng dân sự, tố tụng hành chính thì Pháp lệnh còn điều chỉnh đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng trong quá trình Tòa án xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại TAND, đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, thực hiện thủ tục bắt giữ tàu bay, bắt giữ tàu biển; dự thảo Pháp lệnh không điều chỉnh đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng trong quá trình Tòa án giải quyết phá sản (theo Luật Phá sản).

Bên cạnh đó, về phân định thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng, Phó Chánh án Thường trực TANDTC cho biết, Luật Xử lý vi phạm hành chính không quy định về người có thẩm quyền xử phạt của VKSND, Cơ quan điều tra của VKSNDTC, VKSQS, Cơ quan điều tra của VKSQS Trung ương và Cơ quan điều tra trong QĐND, vì vậy đã dẫn đến khó khăn, vướng mắc về việc xác định thẩm quyền xử phạt đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng của các cơ quan này.

Thẩm tra Tờ trình, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ, Ủy ban Tư pháp nhất trí với sự cần thiết ban hành Pháp lệnh và tán thành tên gọi là Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng. Việc ban hành Pháp lệnh là thực hiện đúng quy định tại khoản 3 Điều 4 Luật Xử lý vi phạm hành chính và phúc đáp yêu cầu của thực tiễn đang xảy ra ngày càng nhiều các hành vi cản trở hoạt động tố tụng, cần được ngăn chặn kịp thời và xử lý nghiêm minh. Qua nghiên cứu, rà soát, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, dự thảo Pháp lệnh đã bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và cơ bản thống nhất với Luật Xử lý vi phạm hành chính, các luật, pháp lệnh có liên quan. Về phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Pháp lệnh, Ủy ban Tư pháp tán thành với quy định nêu trên và nhận thấy, cơ quan soạn thảo đã rà soát đầy đủ về phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Pháp lệnh….

Thảo luận tại Phiên họp, đa số các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành sự cần thiết ban hành Pháp lệnh để quy định thống nhất về xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng, tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho việc xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng.

Cho ý kiến tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá cao quá trình soạn thảo công phu, nghiêm túc, tinh thần vào cuộc từ sớm từ xa và sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan soạn thảo với cơ quan chủ trì thẩm tra.

Phát biểu kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các đại biểu dự họp thống nhất cao về sự cần thiết ban hành Pháp lệnh này; đánh giá cao cơ quan chủ trì soạn thảo là TANDTC, cơ quan chủ trì thẩm tra là Ủy ban Tư pháp đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan của Chính phủ, Bộ Tư pháp, các bộ, cơ quan liên quan để hoàn thiện hồ sơ, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét tại phiên họp này. Hồ sơ, trình tự, thủ tục bảo đảm yêu cầu theo quy định, quá trình chuẩn bị nghiêm túc, chặt chẽ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, qua thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất với các nội dung cơ bản của dự thảo Pháp lệnh. Trong quá trình hoàn chỉnh, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Ban soạn thảo làm rõ các nội dung cụ thể về phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Pháp lệnh; tiếp tục rà soát kỹ lưỡng các hành vi cản trở hoạt động tố tụng, các yếu tố cấu thành hành vi này, mức xử phạt đảm bảo phù hợp với tính chất, mức độ hành vi vi phạm, bảo đảm phù hợp với các luật có liên quan, đồng thời tham khảo thêm mức xử phạt trong một số Nghị định của Chính phủ đối với một số ngành có tính chất tương đồng, để đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất, tương thích trong hệ thống pháp luật, phù hợp với yêu cầu thực tế theo nguyên tắc đảm bảo tính tôn nghiêm của tư pháp.

Theo Tờ trình Phó Chánh án TANDTC Nguyễn Trí Tuệ trình bày tại phiên họp, mức phạt tiền tối đa đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng của cá nhân đến 40 triệu đồng, với tổ chức đến 80 triệu đồng.

Đáng chú ý, dự thảo quy định hành vi ghi âm, ghi hình hoặc ghi hình có âm thanh phiên tòa và phát trực tiếp trên không gian mạng sẽ bị phạt từ 7 - 15 triệu đồng.

Nhà báo ghi âm, ghi hình hoặc ghi hình có âm thanh hội đồng xét xử mà không được sự đồng ý của chủ tọa phiên tòa hoặc ghi âm, ghi hình hoặc ghi hình có âm thanh người tham gia phiên tòa mà không được sự đồng ý của họ cũng bị phạt từ 7 - 15 triệu đồng.

Ngoài ra, nhà báo có hành vi livestream hình ảnh của hội đồng xét xử cũng như người tham gia tố tụng mà không được sự đồng ý cũng bị phạt tiền với mức phạt từ 15 - 30 triệu đồng.

Những người vi phạm còn bị hình thức phạt bổ sung là tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm; đồng thời buộc thu hồi, nộp lại tư liệu, tài liệu, hình ảnh và buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp do thực hiện các hành vi vi phạm.