Chợ Nà Si – Nét đặc sắc của vùng cao Tây Bắc

Theo ông Lò Văn Lả, Trưởng ban Quản lý chợ Nà Si, chợ ban đầu hình thành một cách tự phát từ một bãi đất 5% của xã Hát Lót. Người dân địa phương, chủ yếu là bà con các dân tộc, mang những sản vật tự nhiên như cá suối, tôm tép, rau rừng ra bán trao đổi. Lâu dần, lượng người mua, kẻ bán ngày một đông, nhu cầu giao thương tăng lên đã thúc đẩy chính quyền địa phương và người dân hai bản Co Hiên và Nà Si kiến nghị thành lập chợ chính thức.

Trên cơ sở đó, xã đã giao cho hai bản tự đầu tư xây dựng và quản lý chợ. Với tổng số vốn đóng góp 54 triệu đồng từ người dân, chợ Nà Si được hình thành với quy mô nhỏ nhưng kiên cố: Có cột bê tông, mái lợp frôximăng, nền láng xi măng, kèm theo nhà để xe và công trình vệ sinh phục vụ người dân. Ban Quản lý chợ gồm 6 thành viên được thành lập, chịu trách nhiệm đảm bảo an ninh trật tự, vệ sinh môi trường và tuyên truyền an toàn thực phẩm. Nhờ đó, hoạt động tại chợ diễn ra quy củ và ngày càng phát triển.

Chợ Nà Si chỉ họp vào buổi chiều, từ 13 giờ 30 đến 17 giờ 30 mỗi ngày. Tuy thời gian mở cửa không dài, nhưng mỗi buổi họp chợ thu hút từ 70 đến 100 tiểu thương, chủ yếu là người dân đến từ các xã lân cận như Hát Lót, Chiềng Mung, Mường Bon, Chiềng Mai... Họ mang theo đủ loại sản vật nông nghiệp và sản phẩm tự nhiên đặc trưng của miền núi để bày bán.

Khác với các chợ miền xuôi, hàng hóa tại chợ Nà Si được bày trực tiếp trên nền sàn, giúp khách dễ dàng quan sát và lựa chọn. Những mặt hàng tại đây không chỉ phong phú về chủng loại mà còn mang đậm dấu ấn của núi rừng Tây Bắc. Từ các loại rau rừng, măng rừng, gia vị như tỏi, gừng cho đến trái cây như xoài, nhãn, táo… đều được trồng và thu hái tự nhiên. Bên cạnh đó, các loại thủy sản như cá quả, cá suối, lươn, trạch đồng, tôm, tép cũng được bày bán nhiều.

Một trong những điểm nổi bật, thu hút sự quan tâm của nhiều người khi đến chợ Nà Si chính là sự xuất hiện của các loại côn trùng, những sản vật tưởng chừng xa lạ nhưng lại được người dân nơi đây xem là đặc sản quý. Dế mèn, châu chấu, trứng kiến, sâu tre, nhộng ong… đều được người dân bắt từ rừng và đem về chợ bán. Nhờ vậy, chợ Nà Si được mệnh danh là "chợ côn trùng lớn nhất Sơn La".

Theo chị Lò Thị Hồng, người dân bản Kẹ Nhừn, xã Chiềng Mung, người đã gắn bó với chợ hơn 10 năm, hầu hết sản phẩm được bà con mang ra bán đều do chính tay họ làm ra hoặc tìm kiếm trong tự nhiên. Các loại côn trùng, rau cỏ rừng, thịt gia cầm nuôi thả tự nhiên được bán với giá hợp lý, vừa đảm bảo chất lượng vừa giúp tăng thu nhập cho gia đình.

Không chỉ là nơi mua bán thực phẩm tươi sống, chợ Nà Si còn nổi tiếng với khu vực bày bán đồ ăn chín. Những món ăn dân dã như canh thập cẩm, thịt và nội tạng bò, thắng cố, nậm pịa... được chế biến theo phong cách ẩm thực truyền thống, đậm đà hương vị vùng cao. Hương thơm quyện trong làn khói bếp, cùng cách bày trí giản dị giữa không gian chợ mộc mạc, đã tạo nên sức hút đặc biệt đối với người dân và du khách.

Chị Lò Thị Huyền, bản Nà Si, thường bắt đầu ngày bán hàng của mình từ 14 giờ chiều. Mỗi ngày, chị mang đến chợ những món ăn chín tự nấu và luôn được khách hàng ủng hộ nhiệt tình, không ít hôm còn bán hết sạch hàng. Theo chị, việc bán đồ ăn tại chợ không chỉ đem lại nguồn thu nhập ổn định mà còn giúp gìn giữ nét ẩm thực truyền thống của quê hương.

Với không khí sôi động, mặt hàng phong phú, đặc biệt là những nét độc đáo như chợ côn trùng và ẩm thực truyền thống, chợ Nà Si đã trở thành điểm đến thú vị của nhiều du khách thập phương.

Anh Đỗ Thanh Tùng, một du khách đến từ quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội, chia sẻ: “Mỗi lần đi qua chợ Nà Si, tôi đều dừng chân. Chợ có rất nhiều điều mới lạ, đặc biệt là các mặt hàng về côn trùng, điều hiếm thấy ở chợ dưới xuôi. Ngoài ra, những món ăn như thắng cố, nậm pịa cũng mang đến trải nghiệm khó quên. Tôi chắc chắn sẽ quay lại nơi này trong thời gian sắp tới.”

Chị Tòng Thị Hường, người dân bản Nặm Ban, xã Hát Lót, cũng cho biết: “Tôi thường xuyên mua sắm tại chợ Nà Si. Các sản phẩm ở đây rất đa dạng, đặc biệt là đồ tươi sống và các loại côn trùng. Chợ đáp ứng đầy đủ nhu cầu ăn uống hằng ngày của gia đình tôi.”

Không chỉ là không gian trao đổi buôn bán, chợ Nà Si còn đóng vai trò quan trọng trong việc quảng bá sản phẩm nông nghiệp, đặc sản vùng cao đến với du khách trong và ngoài tỉnh. Đồng thời, chợ góp phần tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho nhiều hộ gia đình.

Trải qua thời gian, từ một bãi đất trống ven đường, chợ Nà Si đã vươn mình trở thành một trong những điểm giao thương tiêu biểu của huyện Mai Sơn. Những mặt hàng mang đậm bản sắc vùng cao được trân trọng gìn giữ và phát huy, góp phần xây dựng một hình ảnh Sơn La năng động, thân thiện và giàu bản sắc văn hóa.